De vriendschap
Connie Palmen is een Nederlandse auteur die debuteerde met het boek De Wetten in 1991. Dat boek werd goed onthaald en enkele jaren later, in 1995, verscheen haar tweede roman De vriendschap. Ook dit boek werd goed onthaald en Palmen won er verschillende prijzen mee, waaronder de AKO-Literatuurprijs. Connie Palmen gebruikt een herkenbare stijl en haar boeken schipperen soms op de grens van autobiografie en fictie. In De vriendschap is het hoofdpersonage een studente filosofie, net als Palmen zelf.
De roman is opgedeeld in 3 delen die elk een bepaalde periode in het leven van de hoofdpersonages beslaan. De cover past goed bij het eerste deel van het boek, dat zich afspeelt tijdens de kindertijd van de hoofdpersonages. Het boek opent met een moto geschreven door Ischa Meijer: “Soep op het vuur is als een goed vriend. Extra lekkere soep is als extra familie”. Dit moto geeft al een inkijk op de thematiek van het boek, net als de titel. De vriendschap gaat over de jarenlange vriendschap tussen Kit en Ara. Het is een vriendschap die beschreven wordt vanaf hun kindertijd tot de vrouwen in de dertig zijn.
Er komen niet veel belangrijke personages voor in dit boek. Kit is het echte hoofdpersonage. Ze is een meisje dat opgroeit in een gezin vol jongens, een meisje dat erg omziet naar haar moeder en niet echt van typische meisjesdingen houdt. Kit heeft niet echt een beste vriendin, tot ze Ara ontmoet. Ara is de tegenpool van Kit. Ze is van rijkere komaf en houdt van meisjesdingen zoals make-up en kleding. Ze heeft het moeilijk met taal en heeft een eetverslaving. Tegenpolen trekken elkaar aan en door de jaren heen blijft de vriendschap tussen Kit en Ara bestaan. Zelfs wanneer Ara de boot een beetje afhoudt, wordt Kit door haar aangetrokken.
Het verhaal wordt verteld vanuit de ik-persoon door Kit. De lezer wordt op die manier deelgenoot van haar activiteiten, haar gedachten en haar herinneringen. Kit is het belangrijkste hoofdpersonage in het boek, de protagonist. Er is hier dus sprake van een vertellende ik-verteller die intern en autodiëgetisch is.
Nergens in het boek worden namen van steden genoemd. Het verhaal speelt zich in het eerste deel af in een klein dorp en later in een grote stad, maar welke Nederlandse stad dat is, daar heeft de lezer het raden naar. In het boek worden de lotgevallen van Kit en Ara chronologisch verteld, het is een continu verhaal. Het verhaal begint in 1996 wanneer Kit ongeveer 10 jaar oud is en op het einde van het derde deel zal je eind dertig zijn. Hoewel het verloop continu is, zijn er wel twee belangrijke tijdsversnellingen. Deze versnellingen bevinden zich tussen de verschillende delen van het boek. In het eerste deel is ze 10 jaar oud, het tweede deel speelt zich af tijdens haar studententijd als ze begin 20 is en in het laatste deel is Kit in de dertig.
De thematiek van het boek wordt door de titel al onmiddellijk uit de doeken gedaan. De roman gaat over een vriendschap die soms meer weg heeft van liefde of zelfs van verering. Over haar vriendschap met Ara denkt Kit ook veel na. Vooral in het laatste deel wordt die op de korrel genomen. Ze vraagt zich ook af waarom ze zich niet aan andere mensen kan binden en tot steeds terug het gezelschap van Ara opzoekt. Ara lijkt ook de enige te zijn waarvan Kit enige intimiteit kan verdragen.
Omdat je Kit en Ara volgt vanaf hun kindertijd tot hun volwassen leven, kan je de roman bekijken als een Bildungsroman. De coming of age van de hoofdfiguren is een belangrijk motief. Ze groeien op, leren omgaan met anderen en hun eigen opgroeiende lichaam, ze leren keuzes maken en de gevolgen van die keuzes dragen. De beide meisjes volgen hun eigen weg naar volwassenheid en dat heeft ook gevolgen voor hun vriendschap. Daarnaast is er het aspect van de verslaving. Reeds in het eerste deel wordt het duidelijk dat Ara een eetverslaving heeft en in het tweede deel komt de alcoholverslaving van Kit aan bod. Daarnaast zijn Kit en Ara gewoon verslaafd aan elkaar, de ene kan niet zonder de ander. En hoe dat komt en wie wat in werking zet, daar filosofeert Kit enorm over in het derde deel. Wordt al heel haar leven gemanipuleerd door Ara of kan ze zelf gewoon niet zonder haar?
Al haar hele leven denkt Kit na over filosofie en stelt ze dingen in vraag. Ze denkt na over haar vriendschap met Ara, ze denkt na over wat gelukt betekent en hoe iemand dat kan bereiken. Vooral in het derde deel van het boek overheersen de filosofische gedachten het verhaal. Wat als je vriendschap verslavend wordt? Dat lijkt mij het hoofdmotief van het boek te zijn.
Palmen, C. (2012) De vriendschap. Amsterdam: Prometheus