Dichter(s)bij: Paul van Ostaijen

Biografie

Paul Van Ostaijen is een Vlaams dichter uit het interbellum. In 1896 werd hij in Antwerpen geboren als zoon van een Belgische vader en een Nederlandse moeder. Paul, ookwel zot Polleke genoemd, was een rebelse tiener. Hij was al op jonge leeftijd geïnteresseerd in taal en letterkunde, maar die interesse kon hij niet aan de dag leggen op school. Nadat hij op een katholiek college was buitengezet, vervolgde hij zijn schoolcarrière op het Koninklijk Atheneum van Antwerpen. Daar vond hij gelijkgestemde zielen en trad toe tot de Vlaamsche Bond, een vereniging van atheneumstudenten die zich inzetten voor de Vlaamse zaak. Hoewel hij een voorliefde had voor Franse literatuur en schrijvers, was Van Ostaijen een overtuigd flamingant. Hij verliet het atheneum zonder diploma en enkele maanden later vond hij op het Antwerpse stadhuis een job als klerk. Tijdens de Eerste Wereldoorlog vluchtte de familie een tijdje naar Nederland en na hun terugkomst stortte de jonge Van Ostaijen zich in het culturele leven. Hij schreef als journalist voor verschillende tijdschriften en kranten en publiceerde zijn eerste dichtbundel in 1916.

Zoals gezegd was Van Ostaijen uitgesproken Vlaamsgezind, dat was duidelijk in zijn publicaties en werkte soms tegen hem. Na de oorlog week hij uit naar Berlijn. Hoewel zijn persoonlijke leven daar niet van een leien dakje liep, had die periode wel een goede invloed op zijn literair werk. Hij schreef enkele van zijn belangrijkste dichtbundels, Bezette stad en begon proza te schrijven. Eind jaren 20 kreeg Van Ostaijen tuberculose waarvoor hij in verschillende sanatoria behandeld werd. Uiteindelijk stierf hij in Maivoye-Anthée op 32-jarige leeftijd.

Zijn werk

Tijdens zijn leven werd Paul Van Ostaijen werd al geroemd om zijn moderne gedichten, maar de echte waardering kwam pas na zijn overlijden. Zijn werk maakte ook een hele evolutie door tijdens zijn leven. Hij begon met moderne stadsgedichten, daarna schreef hij maatschappelijk betrokken verzen met een duidelijke Vlaamsgezinde inslag, vervolgens smeet hij zich op de ‘ritmische typografie’ om te eindigen bij de zuivere lyriek. Van Ostaijen heeft een grote invloed gehad op het werk van latere Vlaamse en zelfs Nederlandse dichters. En toch heeft hij nooit enige literaire prijs gewonnen, noch tijdens zijn leven, noch postuum.

In zijn gedichten ziet de lezer duidelijk de tijdsgeest van het interbellum. Hij schrijft vaak over bekende of bevriende kunstenaars en acteurs zoals Van Gogh, Asta Nielsen, F. Jespers, James Ensor of René Victor. Daarnaast is hij ook mee met zijn tijd. Als een van de eerste heeft hij het over een fiets, een naaimachine of zelfs jazzmuziek. In elke van zijn dichtbundels staan pareltjes en daarvan staan er paar op de blog. Zelf heb ik gekozen voor Huldegedicht aan Singer.

Huldegedicht aan Singer

Een aantal typische kenmerken van Van Ostaijen zijn terug te vinden in dit gedicht, de herhaling van woorden en woordgroepen, het zekere ritme dat erin zit en de bijzondere lay-out. Dit gedicht heeft hij geschreven tijdens zijn periode in Berlijn. In een van de strofes verwijst hij naar Floris Jespers, een goede vriend van hem en oprichter van Het Sienjaal. Het Singer naaimasjien in het gedicht staat symbool voor de ambachten en de industralisering of zelfs commercialisering van die ambachten. De ‘wat, waardoor’ zijn reacties van het publiek of passanten. Ik neem aan dat de ik-persoon verwijst naar Paul Van Ostaijen zelf. Het is de ik-persoon die de passanten of het publiek nog wat lijkt op te jutten. Panem et Singerem verwijst naar de Latijnse leuze ‘brood en spelen’. Dat was bedoelt om het Romeinse volk tevreden te houden. Misschien wil Van Ostaijen hiermee zeggen dat de groeiende koopkracht de mensen tevreden en kalm moest zien te houden, zodat ze zich niet op politiek vlak zouden moeien. Het kan ook een klacht zijn naar de burgerij zelf die zich zomaar door de commercie laat verleiden. Het gedicht is geschreven in de jaren 20, dus voor de beurskrach van 1929. Dit gedicht is een duidelijk voorbeeld van de manier waarop Van Ostaijen inspeelt op de actualiteit met zijn literair werk.

Huldegedicht aan Singer.docx (12503)

Bekijk ook deze versie van het Huldegedicht aan Singer, gemaakt door Bankroet Jazz in 2011: www.youtube.com/watch?v=NQfq1GcYzu0